A. Alan Adları
İnternet üzerinde faaliyet göstermek için internet protocol (“IP“) adresine ihtiyaç duyulur. İnternete bağlı her bilgisayar bir IP adresine sahiptir ve bilgisayarlar birbirlerine IP adresleri üzerinden bağlanırlar. Alan adları (“Domain“) ise bu IP adreslerine karşılık gelen kelime/harf veya sayılardan oluşan birer adrestir.
Alan adları aralarında Jenerik Üst Düzey Alan Adları/ Generic Top-Level Domains (“gTLDs“) ve Ülke Üst Düzey Alan Adları/ Country Code Top-Level Domains (“ccTLDs”) olarak ayrılırlar. .com, .org, .net ve .biz gibi alan adları gTLDs’leri oluştururken .co (Kolombiya), .us, .uk, .tr ve .co.uk gibi alan adları ise ccTLDs’leri oluşturur. Bir diğer ayrım ise birinci düzey (Top-Level) ve ikinci düzey (Second-Level) alan adı ayrımıdır. gTLDs ve ccTLDs’ler birinci düzey alan adlarını oluştururlar. İkinci Düzey alan adları ise tescil edilebilen kelime/harf veya sayılardan oluşan birer ibaredir. Örneğin, abc.com alan adını ele aldığımızda ‘’.com’’ birinci düzey alan adı iken ‘’abc’’ ikinci düzey alan adını oluşturmaktadır.
B. Alan Adı Üzerindeki Haklar
Korumadan yararlanacak alan adları ikinci düzey alan adlarıdır. Bu alan adları çeşitli kanunlar uyarınca ayırt edici işaret olarak korumadan yararlanırlar. Örneğin Sinai Mülkiyet Kanunu’na (“SMK“) göre başkasına ait bir markanın, aynısının veya benzerinin internet ortamında ticari etki yaratacak şekilde alan adı olarak kullanılması marka ihlali oluşturur. Başka bir örnek ise Türk Ticaret Kanunu (“TTK“) uyarınca, ticaret unvanları koruma altındadır ve dürüstlüğe aykırı bir biçimde bir başkası tarafından alan adı olarak kullanılan ticaret unvanı, ticaret unvanının ihlali olarak değerlendirilebilebilir. Ayrıca Haksız Rekabet korumasından da yararlanırlar.
C. Uyuşmazlığın Çözümü
Öncelikle belirtmek gerekir ki internette ilk gelen alır ilkesi geçerlidir. Bu sebeple jenerik isimlerde, başka bir ifade ile ayırt edici olmayan isimlerin alan adı olarak tescillendiği ve kullanıldığı durumlarda o ismi ilk alan kişi hak sahibidir. Örneğin, arabalar.com, privatejets.com, kediler.com, haberler.com, insurance.com, voice.com gibi alan adları jenerik alan adlarıdır ve bu gibi alan adları genel olarak korumadan yararlanamazlar. İnsanlar kendi isimleri üzerinde mutlak hakka sahiptir, kişilerin kendi isimlerini alan adı olarak tescil etmesi halinde de ilk gelen alır ilkesi burada da varlığını sürdürür. Örneğin, mehmetyilmaz.com, nissan.com (soyadı olarak) alan adları böyledir. Ancak bir alan adı kişinin ismi veya soyadı olsa dahi bazı durumlarda var olan bir markayı ihlal edebilir ve bu ihlal kötü niyetle yapılmış ise bu ilke geçerliğine yitirebilir. Bunlar dışında kalan alan adlarından doğan uyuşmazlıkların çözümü için bazı ayrımlar yapılmaktadır.
1. gTLDs ve bazı ccTLDs Alan Adları Hakkında Olan Uyuşmazlığın Dünya Fikri Mülkiyet Organizasyonu (“WIPO”) Tahkim Yargılaması ile Çözülmesi
The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (“ICANN“), gTLDs ve bazı ccTLDs hakkında çıkan uyuşmazlıkların etkin çözümü için tahkim yolunu öngörmüştür ve bazı tahkim kurumlarını yetkilendirmiştir. ICANN tarafından yetkilendirilen ve en çok rağbet göreni Birleşmiş Milletler bünyesinde bulunan WIPO tahkim servisidir. WIPO tahkim ile uyuşmazlık kısa süre içerisinde çözülmektedir.
WIPO tahkiminde şikayet eden taraf aşağıda ki üç unsurun varlığını birlikte ispatlamalıdır;
1. Alan adı sahibinin şikayet konusu olan alan adı için bir hak veya menfaatinin olmadığı,
2. Alan adı sahibinin kötü niyetli olduğu,
3. Şikayet konusu alan adının kendisine ait bir marka ile aynı veya çok benzer olduğu,
Şikayet edilen ise alan adını tescil etmekte haklı olduğunu aşağıdaki unsurlardan biri veya bir kaçı ile ispatlayabilir;
1. Alan adının iyi niyetle kullanıldığı,
2. Alan adı sahibi kamuoyunda alan adıyla tanınıyor olması,
3. Alan adının haklı şekilde veya kötü niyetle ticari olarak kullanılmaması.
Tarafların iddialarının değerlendirilmesi sonunda tahkim heyeti, alan adının iptaline, devrine veya talebin reddine karar verecektir. Verilen karar uygulanması için tescil kuruluşuna bildirilir ve alan adı devir veya iptal edilir. WIPO tahkim heyetinin verdikleri kararlar ICANN tarafından yetkilendirilmiş tüm tescil kuruluşlarınca doğrudan uygulanır. Başka bir ifade ile WIPO tahkim heyetinin kararları tescil kuruluşunun hangi ülkede bulunduğu dikkate alınmadan tüm tescil kuruluşları için bağlayıcılığa ve uygulanabilirliğe sahiptir. Bu sebeple tanınmadan ve/veya tenfiz edilmeden tahkim heyeti kararı uygulanır. Bu kolaylığı nedeniyle WIPO tahkimi alan adı uyuşmazlıklarında en çok tercih edilen yöntem olmaktadır.
2. Uyuşmazlığın Türk Mahkemeleri Tarafından Çözümü
gTLDs ve ccTLDs hakkında çıkan uyuşmazlıkların çözümü için ülkemizde bulunan mahkemelere başvurulabilir. Eğer mahkeme davayı kabul ederse alan adının iptaline veya devrine karar verecektir. Tescil kuruluşunun Türkiye’de bulunduğu durumlarda, .tr uzantılı alan adları için yetkili tescil kuruluşunun nic.tr olması ve Türkiye’de bulunması gibi, mahkeme kararları kolayca uygulanabilecektir.
Ancak günümüzde tescil kuruluşlarının büyük çoğunluğu yurt dışında bulunmaktadır. Böyle bir durumda mahkeme kararları yalnızca verildikleri ülkede geçerli olacağından ilgili ülkede bulunan tescil kuruluşu tarafından doğrudan uygulanamaz. Kararın uygulanabilmesi için verilen kararın ilgili ülkede tanınması ve gerekirse tenfizi gerekir. Tanıma ve tenfiz ilgili ülkenin mahkemelerinden talep edilir ve mahkeme tarafından gerçekleşir. Tüm bu işlemler hem masraflı hem de uzun sürebilmektedir. Ayrıca Türk Mahkemesinin verdiği karar, tanınmayabilir ve tenfiz edilmeyebilir. İlgili ülke mahkemelerince tanınmayan ve tenfiz edilmeyen bir karar ilgili ülkede uygulanamayacağından verilen emekler ve yapılan masraflar boşa gidecektir. Bu sebeple .tr uzantılı alan adları dışında ki ccTLDs ve gTLDs’ler için Türk Mahkemelerine başvurmak uyuşmazlığı çözmek için doğru bir tercih olmayacaktır.
3. .tr Uzantılı Alan Adları ve Diğer ccTLDs Alan Adları için Uyuşmazlığın Çözümü
.tr uzantılı alan adları için iki farklı çözüm yolu öngörülmektedir. Bunlardan ilki şuan için .tr alan adlarını düzenlemeye ve yönetmeye sahip olan nic.tr bünyesinde bulunan Uyuşmazlık Çözüm Kurulu tarafından uyuşmazlığın çözümüdür.. İkincisi ise mahkemeler aracılığı ile çözümdür. Bu yöntemlerle .tr uzantılı alan adları hak sahibi tarafından değil bir başkası tarafından tescil edilmiş olsa dahi gerçek hak sahibi adına tescil edilebilecek veya iptal edilebilecektir.
Diğer ccTLDs’ler için eğer alan adını düzenleyen ve yöneten kurumların çözüm mekanizması var ise ona yok ise hangi alan adı uzantısı ise ilgili ülkenin hukuku uyarınca o ülkelerde açılacak bir dava ile çözüme kavuşturulabilir.
D. Sonuç
Alan adları belirli şartların varlığı halinde hukuken korunurlar. Hukuken korunan bir alan adı, hak sahibinin dışında başka bir kişi trafndan kullanılamaz, eğer kullanılırsa hukuki bir uyuşmazlık doğar. Bu uyuşmazlığın çözümü için günümüzde Türk Mahkemelerine başvurabileceği gibi ICANN tarafndan yetkilendirilmiş olan tahkim kuruluşlarına da başvurulabilir. Bu kuruluşlardan en çok rağbet göreni WIPO Domain Name Dispute Resolution Service’dir. Bunun en temel sebebi ise WIPO tarafndan verilen kararlarn uygulama kolaylığıdır.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.wipo.int/amc/en/domains/guide/
Suluk, Karasu, Nal, Fikri Mülkiye Hukuku, Ankara, 2017.
23.02.2020